SOALAN 11
HURAIKAN KESAN-KESAN DASAR BUKA PINTU DI SIAM,
CHINA DAN JEPUN.
KHAIRIAH
BT. ABD. HAMID
“Dasar buka
pintu” merupakan satu dasar di mana sesebuah negara itu menjalankan dasar
perluasan untuk kepentingan keselamatan dari aspek sistem ekonomi, politik dan
juga sosial. Dasar ini dilaksanakan oleh ketiga-tiga kuasa besar Asia adalah
disebabkan oleh kegagalan sistem pintu tertutup yang mereka laksanakan sejak
sekian lama. Walau bagaimanapun, perlaksanaan dasar ini adalah didorong oleh
pelbagai faktor yang berbeza antara setiap negara, namun atas tujuan yang sama.
Di Siam, dasar buka pintu yang diasaskan oleh Raja Mongkut (1851-1868) dan
diteruskan oleh Raja Chulalongkorn merupakan faktor-faktor penting dalam
mendapatkan kemajuan, tambahan pula dengan sikap Raja Mongkut yang begitu
terbuka dan cenderung ke arah kemodenan Barat. Di China pula, dasar buka pintu
ini dijalankan oleh Amerika Syarikat bertujuan mewujudkan satu pasaran
komersial yang bebas dan terbuka di negara China kepada semua negara asing.
Sebaliknya di Jepun, kuasa-kuasa asing seperti Russia, British dan Amerika
Syarikat telah cuba untuk membuka negara Jepun kepada perdagangan asing dan
hubungan diplomatik.
Perlaksanaan dasar buka pintu ini
telah menimbulkan pelbagai implikasi dari aspek ekonomi, politik dan sosial
ketiga-tiga buah negara tersebut. Implikasi atau kesan utama yang dapat dilihat
ialah dari aspek ekonomi, di mana dasar buka pintu telah membuka ketiga-tiga
buah negara tersebut kepada perdagangan antarabangsa. Perdagangan antarabangsa
ini adalah merujuk kepada aktiviti urusniaga dan jual beli antara sebuah negara
dengan sebuah negara yang lain. Di Siam, dalam menjalankan dasar buka pintu
ini, Raja Mongkut telah membuka jalan perdagangan antarabangsa. Bukti
perkembangan pesat perdagangan antarabangsa di Siam adalah melalui bilangan
kapal yang datang berdagang di Bangkok telah bertambah 10 kali ganda dalam masa
singkat. Pada tahun 1852, hanya terdapat hanya 3 orang pedagang Eropah. Tetapi,
setelah Siam menjalankan dasar buka pintu ini, pada tahun 1856, bilangan kapal
yang datang berdagang di Bangkok telah bertambah kepada 200 buah. Dalam jangka
masa tersebut, Britain telah mula menguasai perdagangan asing Siam dan
seterusnya muncul sebagai pelabur utama di Siam. Dengan ini, Britain telah
menerima keuntungan yang banyak.
Selain itu, Singapura dan Hong Kong
(yang merupakan pelabuhan kolonial British) telah mula menjalankan perdagangan
yang maju dengan Siam. Pada tahun 1941, 70% daripada perdagangan eksport Siam
telah dijalankan oleh empayar British. Dapat dikatakan bahawa, Siam telah
muncul sebagai satelit ekonomi yang utama kepada British.
Di China pula, pelabuhan mula dibuka
kepada kapal-kapal dagang luar seperti pelabuhan di sepanjang Sungai Yangtze.
Ini adalah ekoran daripada perjanjian Nanking 1842. China juga, telah membuka 5
buah pelabuhan iaitu Amoi, Canton, Foo Chow, Lingpo dan Shanghau bagi
menjalankan perdagangan bebas ini. Perdagangan antara China dan Amerika
Syarikat yang kian pesat adalah berpunca daripada dasar perdagangan bebas yang
diamalkan Amerika Syarikat disebabkan oleh pembangunan perindustrian yang pesat
pada suku akhir abad ke-19. Amerika Syarikat berpendapat bahawa Negara China
merupakan pasaran yang berpotensi bagi barangan keluarannya.
Bagi negara Jepun pula, dasar buka
pintu telah membawa kepada pertambahan bilangan orang Barat di Jepun,
terutamanya di pelabuhan Yokohama. Pada tahun 1853, Komoder Perry telah
mendesak Kesyogunan Tokugawa untuk mengadakan hubungan perdagangan dengan
Amerika Syarikat. Ekoran daripada itu, termeterailah Perjanjian Tanagawa yang
ditandatangani pada 31 Mac 1854 melalui 2 buah pelabuhan Jepun iaitu Pelabuhan
Shimoda dan Hekodate telah dibuka kepada kapal-kapal Amerika Syarikat untuk
mendapatkan bekalan makanan dan berdagang. Orang Amerika juga diberi hak
melantik seorang konsul untuk tinggal di Shimoda dan diberi layanan “negara
yang paling diutamakan”. Mereka juga diberi layanan dan kebebasan dalam wilayah
asing dalam pengurusan awam dan jenayah. Ini jelas membuktikan berlakunya percampuran
politik semasa Jepun membuka pintunya untuk negara Barat.
Dari aspek sosial pula, kegiatan
mengembangkan agama kristain oleh mubaligh Amerika dan Perancis telah
dibenarkan di Siam, China dan Jepun. Kerajaan membenarkan penyebaran agama
Kristian ini adalah disebabkan faktor untuk menjaga perhubungan serantau di
samping dari kesan-kesan perjanjian yang telah dijalankan. Dengan ini,
bertambahnya agama Kristian di negara mereka.
Di Siam, kegiatan mengembangkan
agama Kristian oleh mubaligh dibenarkan oleh Raja Mongkut. Mubaligh digalakkan
menyebarkan ajaran mereka serta pengetahuan Barat. Ia adalah bertujuan untuk
menjaga perhubungan serantau. Ini terbukti apabila sebuah sekolah Kristian
telah ditubuhkan di Bangkok pada tahun 1852. Di samping itu, Perjanjian Bowring
1855 juga telah ditandatangani yang menyebabkan bertambahnya bilangan mubaligh
kristian, ia merupak perjanjian persahabatan dan perniagaan antara Siam dan
China. Dengan adanya perjanjian ini telah menandakan permulaan proses
pembaratan Siam.
Di China pula, hubungan perjanjian
antra negara China dengan kuasa-kuasa barat bermulanya pembaratan di China.
Selain Perjanjian Nanking, China juga telah menandatangani satu perjanjian
dengan Norway dan Sweden. Perjanjian-perjanjian ini mempunyai ertian yang
sangat penting kerana buat pertama kalinya, China telah mengadakan perhubungan
dengan negara asing atas dasar persamaan taraf setelah sekian lama mengamalkan
dasar tutup pintu terhadap negara luar. Ia juga telah menyebabkan kegiatan
penyebaran agama Kristian oleh para mubaligh turut berkembang pesat. Apabila
kegiatan kristian itu semakin berkembang dan dipelajari oleh setiap masyarakat
di China, tertubuhnya persatuan pemuja-pemuja tuhan seperti Tzu-Ching Shan
iaitu sebuah kawasan pergunungan strategik di Kwangsi Selatan.
Di Jepun, penyebaran agama Kristian
adalah agak terhad di bawah kawalan Syogun. Ini adalah bagi memelihara pengaruh
agama nenek moyang mereka, agama shinto. Namun, ia tidak begitu diperketatkan
lagi setelah Meiji mengambil alih pentadbiran.
Dasar buka pintu juga telah
mengakibatkan sistem ekonominya yang dahulu mencorakkan sara diri telah
berkembang maju dan menjadi sebahagian daripada ekonomi perdagangan.
Di Siam, dalam pemerintahan Raja
Mongkut, sistem ekonomi sara diri tradisional Siam telah digantikan dengan
sistem ekonomi komersial. Pengeluaran kayu jati, beras dan gula telah muncul
sebagai barangan eksport negara Siam yang penting. Ini terbukti apabila jumlah
eksport beras telah meningkat daripada 5% jumlah pengeluaran pada tahun 1850
kepada 50% jumlah pengeluaran pada tahun 1905. Akibatnya, dalam jangkamasa
setahun sahaja, Siam telah mempunyai imbangan dagangan yang memuaskan serta
pedagang-pedagang Barat telah berkerumun ke Bangkok untuk mendirikan
kilang-kilang padi, gula dan minyak.
Di China pula, pada tahun 1803,
kementerian perdagangan ditubuhkan di Peking. Pada tahun 1903, nama kementerian
tersebut telah ditukar kepada Kementerian Pertanian, Perindustrian dan
Perdagangan. Penggunaan barang-barang keluaran negara China telah digalakkan
oleh kerajaan. Pada tahun 1905, Yuan Shin-Kai telah mengadakan pameran
perindustrian. Maktab-maktab teknikal juga telah dibina di beberapa wilayah
negara China. Bank-bank moden juga telah ditubuhkan.
Manakala di Jepun pula,
pemimpin-pemimpin Meiji telah memainkan peranan penting dalam proses permodenan
negara jepun. Kerajaan Meiji merupakan penggerak pemodenan yang utama dalam
banyak bidang. Kerajaan Meiji telah menubuhkan Kementerian Perusahaan pada
bulan Disember 1870. Perusahaan-perusahaan tempatan telah digalakkan melalui
pemberian bantuan teknikal, subsidi dan pinjaman-pinjaman dengan kadar faedah
yang rendah. Dengan menjalankan dasar buka pintu juga, kerajaan Meiji telah
mengembangkan perusahaan-perusahaan strategik seperti membina kapal di Hyogo,
Nagasaki dan Yokusuka. Dan membuat senjata dan peluru di Osaka Tokyo. Kerajaan
Meiji juga telah mengembangkan perusahaan bukan strategik seperti tekstil,
alat-alat mesin dan perlombongan. Pada tahun 1872, Kerajaan Meiji telah
mengambil alih kilang tekstil di kawasan Osaka dan sebuah kilang kaca di Tokyo
pada tahun 1876.
Aspek sosial lainnya yang turut
menerima kesan ialah perkembangan pendidikan di Siam, China dan Jepun. Kesan
dari dasar buka pintu yang telah dilakukan oleh Raja Mongkut, beliau telah
memajukan pemikiran dan mentaliti rakyat. Raja Mongkut telah menguatkuasakan
pelajaran dengan memperkenalkab pelajaran Barat yang lebih maju. Raja Mongkut
telah mengupah pendidik-pendidik Barat untuk mengajar kerabat diraja dan
golongan bangsawan. Di antara guru yang terkenal ialah Anna Leononens yang
telah tiba di Bangkok pada tahun 1862 dan berkhidmat sehingga tahun 1867.
Selain itu, untuk memberi dan menyebarkan pelajaran Barat, Raja Mongkut telah
menggalakkan penterjemahan buku-buku dari luar seperti dari Barat dan Arab
untuk rakyat.
Dasar buka pintu juga telah memberi
kesan kepada bidang pendidikan di negeri China. Tujuan umum program pendidikan
di China ialah untuk melatih dan memilih pegawai-pegawai secara lebih efektif.
Sistem pendidikan moden yang diperkenalkan oleh kerajaan Ching pada tahun 1904
adalah berdasarkan model Jepun. Ia merangkumi pendidikan sekolah rendah (4
tahun), sekolah menengah (5 tahun), sekolah tinggi @ kolej (3 tahun) dan
Universiti peking (3 tahun). Sukatan pelajaran moden yang mengandungi sejarah
negara China dan Barat, sistem kerajaan dan ilmu sains telah diperkenalkan.
Pada tahun 1905, sistem peperiksaan
perkhidmatan awam tradisional (yang berdasarkan klasik-klasik China)
dihapuskan. Kementerian Pendidikan ditubuhkan pada tahun 1906 untuk menyelia
sekolah-sekolah. Kerajaan China menghantar ramai pelajar ke luar negeri untuk
menuntut. Pelajar-pelajar China ini dihantar ke Jepun, Amerika Syarikat dan
Eropah.
Manakala di Jepun, pemimpin-pemimpin
Meiji mempunyai pegangan bahawa negara Jepun harus dipermodenkan melalui
penggunaan ilmu pengetahuan Barat. Mereka sanggup memperkenalkan
pembaharuan-pembaharuan yang radikal untuk menjamin kejayaan pemodenan negara
Jepun.
Namun begitu, kesan lain dari aspek
politik yang paling utama ialah menerusi skop kemerdekaan. Di Siam, pembukaan
perdagangan kepada negara luar telah membawa kepada pengekalan Siam sebagai
negara yang merdeka dan tidak pernah dijajah. Walaupun Siam gagal
mempertahankan kedaulatan ekoran pemberian kuasa kepada negara asing di wilayah
tertentu, namun Siam tetap kekal sebagai satu-satunya negara di Asia Tenggara
yang tidak pernah dijajah oleh negara asing kerana sikap pemerintah mereka
iaitu raja Mongkut yang begitu terbuka dalam menerima kemajuan Barat.
Di Jepun pula, dasar ini telah
membawa kepada keruntuhan kerajaan Syogun Tokugawa dan bermulanya pemerintahan
raja-raja Meiji. Ini adalah kerana berlaku pemberontakan yang tidak berpuas
hati dengan sistem syogun ini.
Manakala bagi negeri China pula, ia
telah menyebabkan pembahagian China kepada wilayah-wilayah yang dikuasai oleh
penjajah-penjajah Barat dan Jepun. Antaranya Inggeris menguasai kawasan Hong
Kong dan Shanghai, Jepun menguasai wilayah Manchuria, Jerman pula di Wei-wei,
Russia pula di Semenanjung Liao Ty dan Portugis di Canton.
Secara keseluruhannya dasar buka
pintu yang diamalkan di Siam, China dan Jepun telah membawa kepada pelbagai
kesan dari aspek sosial, politik dan ekonomi. Implikasi ini turut membawa
kepada pembaharuan, pemodenan dan pembangunan negara-negara tersebut.